Ukubamba izipoki ziphendule: I-Biometrics iletha ukucaca okukhulu emkhakheni womphakathi wase-Afrika
Imvelo ecashile yenkohlakalo iveza isithiyo esikhulu sokuthuthukiswa kwanoma yimuphi umphakathi. Kunzima ukukuchaza, futhi ngokuvamile kuba nzima nakakhulu ukukulandela. Esinye sezimiso eziyinhloko zenkohlakalo ukuthi ngokuvamile kuhilela ukusetshenziswa kabi kwamandla ukuze kuzuze umuntu. Kunamazinga ahlukene enkohlakalo. Lawa mabanga avamise ukusukela ezikhulwini ezisezingeni eliphansi naphakathi kuya kubasebenzi bakahulumeni abasezikhundleni eziphezulu, kodwa akugcini nje kuphela emkhakheni kahulumeni.
Enye yezindlela zenkohlakalo ezixakile zenzeka ngokuqashwa “kwabasebenzi abayizipoki”. Isipoki ngumuntu oholayo kodwa ongasebenzi ngempela kuleso sikhungo. Ngokusetshenziswa kwamarekhodi angamanga umuntu ongekho uyakwazi ukuqoqa amaholo omsebenzi angenziwanga.[ii] Lolu daba lunakwa ngokukhethekile emazweni amaningi e-sub-Saharan Africa, njengoba ohulumeni bezama ukulungisa lolu daba. La mazwe abe nempumelelo ehlukene ekulweni nodaba lwezipoki.
Njengazo zonke izinhlobo zenkohlakalo, abasebenzi abayizipoki badonsa kanzima imali yombuso. Kungaphikiswana ngokuthi ezimeni lapho isifinyelele emazingeni amakhulu kakhulu, abasebenzi abayizipoki abayona nje inkinga yenkohlakalo, kodwa yindaba yentuthuko. Umbuso ukhokhela abasebenzi abalova ngezimali zomphakathi. Izakhamizi zithembele emfundweni exhaswa umphakathi, ukunakekelwa kwezempilo, ezokuthutha, nokuphepha ukuze zisebenze nsuku zonke. Ukulahleka kwezimali zomphakathi, ngenani elikhulu ngokwanele kuyingozi ekuthuthukisweni kombuso kanye nezwe lonke.
Isibonelo esivelele salokhu singabonakala eKenya. Yize inkohlakalo iyinkinga enkulu eKenya, izisebenzi eziyizipoki seziwumthwalo omkhulu embusweni. Kukholakala ukuthi uhulumeni waseKenya ulahlekelwa imali elinganiselwa ku-1.8 billion Shillings, ngaphezu kwezigidi ezingama-20 zamadola aseMelika, ngonyaka ngenxa yenkokhelo yezisebenzi eziyizipoki.
Nakuba lezi zibalo zimangaza, azikho eKenya kuphela. Maningi amanye amazwe azama ukubhekana nalolu daba, njengeGhana neNingizimu Afrika.
Uma ubhekene nenkinga yalolu hlobo, umsebenzi wokunciphisa abasebenzi abayizipoki ubonakala unzima kakhulu. Kodwa-ke, uhulumeni waseNigeria usesungule ababhalisi bezimpawu ze-biometric ezweni lonke. Imishini ye-biometric afakwe ezikhungweni zokusabalalisa amaholo angu-300. Amadivayisi abhalise amakhulu ezinkulungwane zezisebenzi zikahulumeni ngokusekelwe kuzici zabo zomzimba ezihlukile. Ngokubhaliswa kwe-biometric, izinkulungwane zabasebenzi abangekho noma abangekho baye bahlonzwa futhi bakhishwa kusizindalwazi.
Ngokusetshenziswa kwe-biometrics, abasebenzi benkonzo yomphakathi baseNigeria bangabonakala ngokunembile. Lokhu kuye kwasiza ekuqedeni ukubhaliswa okuningi okuyimpinda, kwasusa izisebenzi eziyizipoki ohlwini lokuhola. Maphakathi nonyaka odlule, uhulumeni waseNigeria wayesesindise ama-Naira ayizigidi eziyizinkulungwane eziyi-118.9, ngaphezu kwezigidi eziyi-11 zamadola aseMelika, ngokususa izipoki ezilinganiselwa ku-46,500 ohlelweni lokuqashwa. Kukholelwa ukuthi inani lemali elondolozwe phakathi nale nqubo lizokhula, njengoba amadivaysi e-biometric awazange afakwe kuzo zonke izikhungo ezihlosiwe.
Uma kubhekwa isimo senkohlakalo kwesinye isikhathi esingakahleleki, ngokuvamile kuwukungafaneleki okunzima kakhulu ukukuyeka. Kodwa-ke, izisebenzi eziyizipoki ziyindawo eyodwa lapho imibhalo engamakhophi aqinile ingasetshenziswa khona ukuze kuqinisekiswe ukwethembeka. Ukunciphisa abasebenzi abayizipoki kuyinto engenzeka ngokusetshenziswa kwe-biometrics. Inkohlakalo iyinqubo egxilile emiphakathini emhlabeni wonke. Iza ngezindlela eziningi futhi ngokuvamile kunzima ukuyilandela.
Ngokusetshenziswa kwe-biometrics, okungenani uhlobo olulodwa lwalolu daba lungakhawulwa. Le mali esanda kutholwa ingabuye iqondiswe kweminye imikhakha edinga kakhulu uxhaso lukahulumeni olukhulu.
(ibhalwe ngu Anviz ,kubhalwe ku"I-Planetbiometrics"Iwebhusayithi ehamba phambili yemboni ye-Biometrics)
UStephen G. Sardi
Umqondisi Wokuthuthukiswa Kwebhizinisi
Ulwazi lwesikhathi esidlule embonini: U-Stephen G. Sardi uneminyaka engu-25+ yesipiliyoni sokuhola ekuthuthukisweni komkhiqizo, ukukhiqizwa, ukwesekwa komkhiqizo, nokudayiswa ngaphakathi kwe-WFM/T&A kanye nezimakethe Zokulawula Ukufinyelela -- okuhlanganisa izixazululo ezisebenza ngaphandle nezisetshenziswa ngamafu, ngokugxila kakhulu. emikhiqizweni eminingi eyamukelekayo emhlabeni jikelele ekwazi ukwenza i-biometric.